Doların Türkiye'de Enflasyona Uğraması

2021-2022 Rusya-Ukrayna savaşı öncesi dolar 7 tl iken bir lahmacun 7 tl idi.
Yani 1 lahmacun 1 dolar, tl ile 7 tl şeklindeydi.
O dönem kriptodan güzel paralar kazanıyordum.
Lahmacunu da seven biri olarak, 1 dolara lahmacun alıyorum gibisinden düşünürdüm.
Aradan 3 sene fillan geçti, lahmacun oldu 110 tl. (benim aldığım yer, tuzla da)
Dolar ise 35 tl. Yani 1 lahmacun 3 dolar olmuş.
Hadi Türk lirasını anlıyoruz, enflasyona uğruyorda, dolar ABD de bile yıllık %5 enflasyona uğramazken ülkemizde nasıl yüzde 300 enflasyona uğradı.
Gurbetçiler de eminim bu durumdan rahatsızdır

Herşeyin fiyatı artarken döviz nasıl sabit kalıyor, herkes fiyatlarımı şişiriyor yoksa dövizi baskılayan farklı etkenler mi var?

Fiyat artışı sadece dövize bağlı değil, zincir giderler de büyük bir etken. Yakıt, hammadde, işçilik, nakliye vs vs.

Belirttiğiniz giderlerde %90 dövize endeksli giderler. İlk mesajdaki örnekte lahmacun aynı işletmede 1 dolardan 3 dolara değilde 1 dolardan 1.25 dolara çıkmış olsa mantıklı olabilir. Ancak 3 katına çıkmasının başka bir açıklaması olmalı. Kapalı bir ekonomide değiliz bir işin/malın ederi 1 dolarsa 10 sene sonrada 3 aşağı 5 yukarı (enflasyon artışlarıda eklenerek) aynıseviyelerde olur. (istisnai durumlar hariç)

Dünya 'da gıda enflasyonu düşerken, maalesef ülkemizde artıyor. Bunun bir çok nedeni var, bütünsel bakıldığı zaman net şekilde anlaşılıyor.

Bir iş yapıyorsanız üretken ve verimli olmalısınız, ülkemizdeki esnafları gözlemlediğimizde rahat iş yapmak bâbında fırsatçı ve komisyonculara yarayan metodoloji ile yönettiklerini sandıkları için olan gene halk ve millete oluyor. Ayrıca, açgözlülük ve tüketicilerin fiyat algısının bozulması ve müşterilerinde bunu çok önemsememesi bu nedenlerden en başlıcaları olduğunu düşünüyorum.

Geçenlerde buna benzer bi konu görmüştüm X'te denilene göre biri zam yapıyor diğeri ise bunu görüp zam yapıyor.Zam yapmayanıda tekelleşmeden şikayet etmekle tehdit ediyorlar gibi bir iddia görmüştüm daha geçen X'te hatta büyük ihtimalde böyle oluyor çünkü bu artışın mevcut bir açıklaması yok ve bunu çoğu firma yapıyor artık nerdeyse çoğu firma müşteriyi değil parayı önemsiyor.Gelin görün ki yurt dışından aldığınız ürünlerdede yakın zamanda aynı fyatın daha ucuzuna denk geldiğini görüyoruz.Bir diğer neden ise çok yüksek vergiler.Vergiler son birkaç senede olağandışı düzeyde arttı.Bu vergiler hem müşterinin hemde satıcının hayatını olumsuz etkiler çünkü bir vergi diğer şeylerinde fiyatını arttırabilir.Misal benzin yıllardır ülkemizde aynı fiyattan satılırken her seferinde zamlanıyor.Buda bir vergi aslında içtiğiniz suya kadar çoğu şeye hergün vergi geliyor.Bunlarda aşırı vergi olduğu için herşeyi etkliyor.Benzinden örnek vermiştik.Şimdi bir satıcı olduğunuzu düşünün ürünün malzemesinin fiyatıda benzinden dolayı artıcak haliyle lahmacununda fiyatı artıcak.Tabi ki benim dediğim sebeplerden daha fazlası vardır ama dile getirilmemiş olabilir.Umarım bunu X'te falan popüler hale getirebiliriz.Çünkü buna ülke olarak ihtiyacımız var.Malum ülkenin adaleti X'ten sağlanıyor.

iki yıl önce 2 tane kurbana 7 bin verdim geçen sene 1 tane kurbana 9 bin verdim bu sene 14 bin verdim. Yediği ota zam gelmedi ama giderler çok diyorlar. üreticiye de kabahat bulamıyorum ben almasam başkası alıyor.
et maalesef ülkemizde çok arttı.

Türkiye'deki yaşadığımız enflasyon arz kaynaklı değil talep kaynaklı.
Çünkü parasal genişlemede dolardan hızlı gidiyoruz.

1)
2019 senesi M2 para arzı 1,96 trilyon lira dolar kuru 5,83 lira.
2024 senesi M2 para arzı 16,67 trilyon lira dolar kuru 34,5 lira.
Türk Lirası arzı 8,5 kat artmış, dolar kuru 5,9 kat artmış.
Rezerv satarak doları baskılıyoruz.
Şu anda dolar kurunun 2019'daki değerinin %850 fazlası olması artı bunun da üzerine %20'ye yakın amerikan enflasyonu kadar üzerinde olması lazım.
Yani doların şu anda olması gereken değeri 2019 senesindeki değerine oranla 59-60 lira olmalıydı.
Merkez bankası rezervlerini satıp doların fiyatını tutabiliyorsunuz ama merkez bankasının et stoğu olmadığı için piyasaya et verip et fiyatını düşüremiyorsunuz.

2)
Türkiye'de enflasyonla mücadele için süt fiyatlarına uzun süre zam yapılmadı.
Süt parası koyunların ineklerin yem parasını karşılamamaya başlayınca insanlar dişi hayvanları mezbahaya gönderdi.
Dişi hayvan nüfusunu kesip yediğimiz için hayvan üreme hızımız düştü.
Et fiyatları aşırı arttı.
Fiyatların uzaya çıkmaması için hayvan ithal ediyoruz, yoksa etin kilosunda dünya rekoru fiyatlar görebiliriz.
Türkiye'de et fiyatları dolardan kat kat hızlı arttığı için içinde et olan her ürünün fiyatı da dolardan hızlı artar.

3)
Türkiye'de nüfus kaçak göçmenler ile sürekli artıyor.
Et üretimimiz, buğday üretimimiz artmadığı halde sürekli kaçak göç akını altındayız.
Amerika Afganistanı boşalttıktan sonra milyon seviyesinde afgan Türkiye'ye kaçtı.
Pakistanlısı, İranlısı, Iraklısı, Ukrayna savaşından kaçan Rusu Ukraynalısı...
Ülke nüfusu artıyor ama tarım ve hayvancılık üretimimiz artmıyor.
Bu da tüm dünyada gıda fiyatları düşerken bizim gıda enflasyonumuzun uçmasına neden oluyor.

4)
Enflasyonla mücadele için faizler arttırıldığı için fırsat maliyeti ve ortalama kar beklentisi artıyor.
Normalde senelik enflasyon ve faizin 2 katı kar hedefleyen işletmeler enflasyon faiz %15 iken kar marjı olarak %30 istiyor ama enflasyon ve faiz %50-30 olunca en az %100 kar istiyorlar.
Kredi faizleri de işletmelerin finansman maliyetini yükseltip fiyatlara yansıyor.
Firmalar iktidara ve ekonomi yönetimine güvenmedikleri için fiyatlama yaparken kendilerini koruyacak yüksek bir risk payı koyuyorlar.

5)
Ekonomik denemelerin yarattığı çöküntüyü gidermek için toplanan vergi arttırılmaya çalışılıyor.
Pandemi döneminde başlayan nakit dışı ödemeler ile vergi tedbirleri ile hazır yemek sektörü kayıt içine alındı.
Ve 1 dolara lahmacun aldığında alıcıya yansımayan %30-40 KDV ve gelir vergisi maliyeti artık tüketiciye ödetiliyor.

En başından sonuna kadar iktidarın her konuda hatalı beceriksiz ve yanlış politikalarının bedelini ödüyoruz.
Parasal genişlemeyi iktidar tercih etti.
Rezerv satarak dolar baskılamayı iktidar tercih etti.
Enflasyon artmasın diye süte zam yapmayıp dişi hayvanların kesilmesine iktidar neden oldu.
Ülkeye giren kaçak göç akınını durdurmayan politikaları iktidar tercih etti.
Faiz enflasyon nedenidir hatasını yapan da geri dönmek için faizleri %50 yaparak ekonomiye olan güveni aşındıran da aynı iktidardı.
Çöken ekonomiyi toparlamak için vergileri arttıran ve ekonomideki vergi kaynaklı maliyet artışını yaratan da aynı iktidar.