Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu nörogelişimsel bir bozukluktur. Nörogelişimsel bozukluklar, çocukluk çağında başlayan beyin gelişim bozukluklarının sorumlusu olan, genetik ya da sonradan edinilmiş biyolojik beyin gelişimi problemleri olarak tanımlanır. DEHB'li insanların %75'inde bu hastalığın kalıtsal olarak ilerlediği belirlenmiştir. Anne, baba, dayı, amcada herhangi bir şekilde çocuklarında bu hastalığa rastlama riskiniz fazladır. Daha çok çocuklarda rastlanan bir rahatsızlık gibi görünsede DEHB, yetişkin bireylerde de görmek mümkündür.
DEHB beynin frontal lobundaki (ön lob) dopamin ve nöradrenalinin yeterli miktarda taşınmamasından dolayı sıkıntı yaşamaktadırlar. Dopamin öğrenme ile ilgili sıkıcı işleri yapmanızı sağlar, nöradrenalin ise dikkat, odaklanma gibi temel işlevleri sağlamaktadır. Erişkin yada çocuklarda fazla şeker tüketmekten, teknoloji ile fazla ilgilenmekten dolayı oluşmamaktadır.
DEHB'nin Karakteristik Özellikleri
Dikkat eksikliğinin 3 temel karakteristik özelliği mevcuttur;
- Dikkatsizlik (Inattention)
- Dürtüsellik (Impulsivity)
- Hiperaktivite (Hyperactivity)
- Detaylara yeteri kadar dikkat vermeyi başaramamak, yada dikkatsizce hatalar yapmak
- Talimatları takip etmekte zorlanmak
- Organizasyon yapmakta zorlanmak
- Düşünme/dikkat gerektiren görevleri sevmemek, yada bu görevlerden kaçınmak
- Eşyaları kaybetmek
- Kolayca dikkatinin dağılması
- Tek bir şeye dikkatini verememek
- Konuşulunca dinlemiyor gibi görünmek
- Çok fazla hayallere dalmak
- Bilgiyi daha yavaş işliyor olmak
- Kafasının kolayca karışıyor olması
- Otururken Elleriyle ayaklarıyla oynamak, yada sandalyede kıpırdanmak/sallanmak
- Oturmakta/oturmaya devam etmekte zorluk yaşamak
- Çocuklarda aşırı derece de koşmak/tırmanmak; Yetişkinlerde Fiziksel olarak aşırı huzursuzluk
- Etkinliklere sessizce katılamamak/yetine getirememek
- Bir motor tarafından hareket ettiriliyormuş gibi hareket etmek/yetişkinler de içlerinde durmayan bir motor varmış gibi hissetmek
- Sıra beklemekte yada beklemekte zorluk yaşamak
- Başkalarının sözlerini bölmek/yada araya girmek
- Sabırsız olmak
- Aklına geleni durduramadan söylemek/yapmak
- Aralıksız konuşmak
Yukarıda belirtilen maddelerin bazıları herkeste olabilir. Bu sizi DEHB hastası yapmamaktadır. Bu semptomların aslında kaç tanesinin önemli derecede ve kronik olarak hayatınızı kötü etkilediğine bağlıdır. Nasıl depresyonunuz yokken de üzülebiliyorsanız aynı şekilde DEHB'nuz olmayabilir.
DEHB 'nda İlaç Kullanımı
Dikkat eksikliği tedavisindeki ilaç kullanımı konusunda Google'da küçük bir araştırma yaparsanız kanınız donacaktır. O kadar abartı, gereksiz ve gerçekçi olmayan bilgiler mevcut ki, ilk araştırdığımda şaşkınlığa uğramıştım. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun tedavisinde Ritalin ve Concerta adında 2 ilaç kullanılmaktadır. Ritalin 3-5 saat aralığında yüksek bir etkisi bulunurken, Concerta 12-24 saat arasında düzenli bir şekilde etkisini göstermektedir. Bu ilaçlar ile ilgili bilgiler şunlardır;
- Ritalin ve Concerta bağımlılık yapmaz. Kırmızı reçete ile satılır ve sadece Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda kullanılır. (Kırmızı Reçete olma nedeni Frontal lobunuzda eksik olan maddeleri uyardığı için Sağlık Bakanlığı tarafından Uyarıcı madde olduğu için kırmızı reçeteli gruba dahil olmuştur. )
- İştahta azalmaya neden olabilir. (Psikiyatristiniz zaten böyle bir yan etkisi olduğunda iştahınızı açacak ilaçlar tavsiye ediyor.)
- Uykusuzluk yaratabilir. (Zaten DEHB olan hastalar uyumakta gerçekten zorlanıyorlar.)
- İlacı kullanmaya başladığınız zaman hafif öfke yaratabilir.
- Kalp çarpıntısı, kas kasılmaları yapabilir. Zamanla geçmektedir. (Doktorunuz ile zaten görüşmeniz gerekir bu yan etkileri.)
- İlaç kullanımı ile önerilen vitaminler alınması daha sağlıklı olmalıdır. (Omega 3, B12, EKG, EGG ve kan testlerinden sonra alınması gerekiyor. )
İlacın Etkisi Nedir?
" Gözlüklerimi takmışım ve gözlerimi kısmadan görebildiğimi fark ettim gibi hissettim. " İlaç kullanımı konusunda benim için de ilk başta durum aynı şekildeydi. Fakat bunu yanlış anlamayın. Bu size ekstra bir zeka veya elinizde olmayan bir şeyi veriyormuş gibi değil. Pasif durumda olan beyninizi kullanmanızı, ders çalışırken bir anda R10'dan bildirim gelince oraya bakmamanızı sağlıyor. Aslında içinizde olan potansiyeli dışarı çıkarmanıza yarıyor. Limitless 'daki hap değil bu. Bir kitap okudum hepsi aklımda kaldı filan değil, o internette yazılan abartı yazılara bakmayın lütfen. İlacın ne kadar etkili olduğuna Erişkinlik döneminde DEHB kısmında değineceğim.
Erişkinlik Döneminde DEHB
Yapılan araştırmalar ve Google sonuçları Dikkat eksikliği hakkında pek çok iyi ve kötü bilgi size sunabilir. Bunların çoğu da çocukluk döneminde öğretmenlerin ve ailelerin çocuklara nasıl davranacaklarını anlatmaktadır. Yetişkinler için ne yazık ki bir kaynak bulunmuyor. En iyi kaynak burada yine kendiniz oluyorsunuz.
Dikkat bozukluğunu en iyi tanımlayan örnek ise,Beynimiz 30 değişik kanal arasında değişip duruyor ve kumanda başkasının elinde. Bazen direk odaklanmada sorun yaşıyorsunuz, diğer zamanlarda da bir konuda takılı kalıyorsunuz ve kendinizi bundan alıkoyamıyorsunuz.
Yada başka bir örnek olarak Sanki 8 beynim var ve hepsinde 40'ar tarayıcı açık
https://www.youtube.com/watch?v=O9LjKgSidWo
DEHB ile Yaşamak
İlacın etkisi konusunu yarım bırakmıştım ve şimdi devam ediyorum. İlaç bir döneme kadar sizi bazı şeylerde desteklemeye devam ediyor. Fakat DEHB yetişkin bir bireyseniz bu zamana kadar yaptığınız alışkanlıklardan dolayı daha ağır basmaya başlıyor. İlaç tek başına yeterli olmuyor. Konuştuğum bir çok Dikkat eksikliğine sahip kişilerde de aynı şekilde olmuş.
Çünkü Dikkat eksikliği ve hiperaktiviteyi dikkat dağınıklığı sanıyoruz. Başarısız olmamızın nedenlerini de buna bağlıyoruz. Aslında DEHB hastalığının isminin yanlış olduğunu söyleme nedenim buydu. DEHB beyninizde farklı çalışan bir bölüm değil, bütün işletim sisteminize etki ediyor. DEHB ile birlikte nasıl yaşayacağınızı kendi kendinize öğrenmeniz gerekiyor. ÇÜnkü şunları yaparsan düzelir gibi kolay bir yolu yok. DEHB ile beyin çok farklı türde düşünmeye, yorumlamaya ve cevap vermeye alışıyor.
Fakat en büyük problemi, Planlama, öncelik belirleme, sıralama gibi yürütme fonksiyonlarınız çalışmıyor. Bunları düzeltmenin en basit ve kullanılır yolu sürekli yapacağınız şeyleri bir yere yazmak. Takvim oluşturmak, not almak ve o gün ne yapacağınıza karar verip bunu bir yere yazmak. Bunları yapmadığınız da bütün gününüz boş boş bir şeyler ile uğraşırken geçmiş oluyor. Bu da DEHB hastaların küçüklükten beri gelen alışkanlıklarından kaynaklanıyor. (Eğer DEHB teşhisi geç konulmuş ise.)
DEHB İş Yaşantısı
Bu gerçekten çok zor bir bölüm. Ne kadar kendinizi geliştirseniz ve ilaçta kullansanız genellikle DEHB'li bireyler bunu başaramıyor. Kendi ilgi alanı dışındaki işlerde mutlu olmakta başarılı değiller ve işten atılma potansiyelleri çok yüksek. Fakat şöyle de bir şey var. İlginizi çeken bir işte veya hobi de saatlerinizi harcamak bizim için çok kolay oluyor. Bunun ismine HyperFocus (Hiper Odaklanma) denilmiş.
Sevdiğiniz, ilginizi çeken bir şeyde hiç farkında olmadan saatlerinizi harcayabilirsiniz. Ama ne yazık ki bunu yine siz kontrol edemiyorsunuz. Bir anda kendi kendine ortaya çıkan bir özellik. Sizi bu duruma sokacak olan o özel şeyi kendiniz arayıp bulmanız gerekiyor. Buna biraz örnek vereyim.
- Micheal Phelps
- Justin Timberlake
- Will Smith
- Albert Einstein
5 yıldan beri 54 mg Concerta kullanıcısı olarak şu tavsiyeleri bırakmak isterim sizlere,
- İlaç kullandığınız da yemek saatlerinizi kendiniz ayarların. 5-6 saatte bir karnınız acıkmasa bile yemek yemeyi ihmal etmeyin. İlacın yan etkisindeki iştahsızlık aslında acıkma hissinin azalması. O yüzden açlık hissi yaşamasam bile yemek yiyorum.
- O gün yapacağınız önemli işleri sıralaması önemli olmadan yazın. Daha sonralı yavaş yavaş kendinize göre önem sırası belirleyin. Yapay zeka öğrenimi gibi bunu geliştirin şu iş yetişmedi demek ki bu bunlardan daha önemli gibi.
- Not almayı ihmal etmeyin. Kendinize bir takvim oluşturun ve yapacağınız işleri, size söylenen önemli şeyleri not alın aklınızda tutmaya uğraşmayın.
- Kendinize ait bir defter yaratın, aklınıza gelen düşünceleri, iş fikirlerini yine buraya not alın. Kendinize özel kısaltmalar zaten kesinlikle yaratmışsınızdır diye düşünüyorum. Noktalamalar olsun, değişik şekiller sadece sizin anladığınız figürler gibi, bunları önemli olduğunu düşündüğünüz şeylere korkmadan koyun. Sonrasında önemsiz gördüyseniz düzeltin.
- İlaç kullanımın yanında vitamin, B12 ve Omega 3 kullanıyorum. D vitamini de arada doktorum veriyor. Hep eksik oluyor çünkü bu değerlerim.
- İlaç kullanıyorsanız bolca su tüketin. Yanınızda sürekli bir su şişesi bulunsun. İçmeyi de ihmal etmeyin.
- O gün yapacağınız önemli bir işiniz yok ise ilaç kullanmayın. Sadece arkadaşlarımla vakit geçireceksem o gün ilaç kullanmıyorum. Bunun ne derece doğru olup olmadığını bilmiyorum. Arkadaşlarım ile çıktığımda genelde alkol kullandığım için ilacı içmemeyi tercih ediyorum. (Concerta uzun süreli etkili olduğu için geçerli ritalin kısa süreli zaten.)
- DEHB hastalarında ayrıca Anksiyete de bir tutam bulunuyor. Anksiyete araştırması da yapabilirsiniz veya doktorunuza danışabilirsiniz.
- Otizm ile benzer özellikleri taşıyor DEHB ve çok fazla karıştırılıyor. Otizm belirtilerine de bakmanızda yarar var.
https://www.youtube.com/watch?v=2qJG...FN_2dN&index=9
TedX konuşmacısı ve DEHB hastası Jessica Mccabe 'nin konuşmasını da bırakayım.
https://www.youtube.com/watch?v=JiwZQNYlGQI
Umarım yardımcı olabilmişimdir. Biraz kısa kesmek zorunda kaldım yazıyı. Eğer bu konu hakkında daha detaylı bilgiler öğrenmek ve buna karşı nasıl duracağınızı öğrenmek isterseniz yazımı tekrar güncelleme yapabilirim sizler için.
Saygılarımla.
